Hoogbegaafd en hoogsensitief

In zijn Theorie van Positieve Desintegratie benoemt de Poolse psychiater, psycholoog en filosoof Kazimierz Dabrowski (1902-1980) de overprikkelbaarheden. Als het centrale zenuwstelsel een verhoogde gevoeligheid heeft voor stimuli en er ook een verhoogde respons op geeft, spreek je van overprikkelbaarheid. Je bent sneller geprikkeld dan anderen en je beleving is anders van kwaliteit. Deze kenmerkende overprikkelbaarheden spelen een belangrijke rol in de persoonlijkheidsontwikkeling van hoogbegaafden. Om welke overprikkelbaarheden gaat het?

Psychomotorisch (fysiek energieniveau)

Kenmerken van grote capaciteit om actief en energiek te zijn: grote beweeglijkheid, opgewondenheid, snel praten, impulsiviteit, lichamelijke onrust, bezig willen zijn, gedrevenheid, competitiviteit, moeite met ontspannen.

Zintuigelijk (zintuigelijke waarneming en beleving)

Kenmerken van grote capaciteit tot zintuiglijk genieten: verfijnde en verhoogde zintuiglijke gevoeligheid, sterk genieten van schoonheid, kunst, literatuur, muziek, vormen, kleuren, natuur, drang naar comfort en luxe, behoefte om bewonderd te worden en in de schijnwerpers te staan, gevoelig voor sterke prikkels zoals fel licht, intense geuren, hard geluid, ruwe kleding of kledingetiketjes.

Intellectueel (activiteit van de geest)

Kenmerken van grote intellectuele honger (niet hetzelfde als hoogintelligent en refereert niet naar academische successen): constante drang naar het vergaren van kennis, zoeken naar de waarheid, onophoudelijk vragen stellen, alles willen analyseren en synthetiseren, gefascineerd zijn door logica en theoretische problemen, scherp observatievermogen, onafhankelijk denken, kritisch zijn, symbolisch denken, ontwikkelen van nieuwe ideeën en concepten, sterk in het leggen van verbanden, denken over het eigen denken, grote nieuwsgierigheid.

Verbeeldend (verbeeldingskracht)

Kenmerken van grote verbeeldingskracht: vaak gebruiken van beelden en metaforen, poëtisch taalgebruik, sterk vermogen tot levendige visualisaties met vele details, inventief en fantasievol, snel wegdromen bij verveling, vluchten in fantasie- en droomwereld, imaginaire vriendjes, dramatiseren, magisch en animistisch denken, creatief, innovatief, groot gevoel voor humor, beelddenker.

Emotioneel (emotionele intensiteit en sensitiviteit)

Kenmerken van intense gevoelswereld: complexe gevoelens en emoties, intense gevoelens, sterk en verfijnd gevoelsbewustzijn, sterk vermogen tot empathie, sterke gehechtheid aan personen, dieren of plaatsen, verlegenheid, opwinding, psychosomatische klachten, stemmingswisselingen, sterke gevoelsherinneringen van ervaringen in het verleden, bezig zijn met de dood, angsten, depressies, intens gevoel van eenzaamheid, sterk verantwoordelijkheidsgevoel, schuldgevoelens, zelfmoordgedachten en een scherp rechtvaardigheidsgevoel.

Emotionele overprikkelbaarheid vormt via zelfreflectie en zelfbeschouwing de basis van de relatie met zichzelf en via medeleven en responsiviteit de basis van de relatie met anderen. Het betreft niet emotionaliteit, maar emotionele intensiteit en sensitiviteit.

Hoogbegaafd en hoogsensitief/hooggevoelig

Hoogsensitiviteit is dus één van de meest wezenlijke zijnskenmerken bij hoogbegaafde volwassenen maar ook kinderen.  Aron & Aron (1997) beschrijven hoogsensitiviteit of HSP aan de hand van vier kenmerken:

• Diepte van verwerking
• Overprikkeling
• Emotionaliteit
• Subtiliteiten kunnen waarnemen

Mensen die hoogsensitief zijn hebben alle vier de kenmerken. Dit heeft een genetische basis en is aanwezig vanaf de geboorte. Veel hoogbegaafden herkennen zich in de kenmerken van hoogsensitiviteit. Als je hoogbegaafd én hoogsensitief bent, leidt dit tot een rijk gevoelsleven en enorme creativiteit. Je kunt enorm geniet van kunst, muziek, lekker eten en/of mooie geuren. Ook kun je daardoor veel details waarnemen, waardoor de kwaliteit van je werk bijvoorbeeld erg groot kan zijn. Er is echter ook een keerzijde aan HSP: je kunt sneller overprikkeld zijn door fel licht, emoties van anderen of een vervelende geur, zelfs zo erg dat je helemaal blokkeert of erg gefrustreerd raakt. Vooral in periodes van vermoeidheid of stress kan dit een lastig gegeven zijn. Mensen met hsp hebben ook meer hersteltijd nodig in vergelijking met niet-hoogsensitieve mensen.

Verder lezen of HSP en/of hoogbegaafdheid?

Theorie van Positieve Desintegratie van Dabrowski
Hoogbegaafden hebben een groot potentieel om diepgaand te groeien en te ontwikkelen in hun persoonlijkheid.

Misdiagnose van hoogbegaafden
Hoe komt het dat er zoveel hoogbegaafden ten onrechte gediagnosticeerd worden met AD(H)D, autisme, depressie enz.?

Hoogbegaafdheid en werk
Ook op het werk speelt het aspect van hoogsensitiviteit een grote rol.

Hulp nodig?

Coaching
(Vermoedelijk) hoogbegaafde volwassenen biedt Dotado een veilige omgeving met veel begrip en kennis van wat het betekent om hoogbegaafd en/of  hooggevoelig te zijn.

Onderzoek
Onderzoek is zicht krijgen op dat puzzelstukje dat ontbreekt, waardoor je jezelf en je eigen levensloop beter kunt begrijpen. Daarbij is ook oog voor jouw specifieke overprikkelbaarheden.