De misdiagnose van hoogbegaafden

Gelukkig komt daar langzamerhand wel verandering in door onder andere het mooie werk van IHBV, een organisatie die onderzoek doet en artikelen schrijft over hoogbegaafdheid en hun kennis wil overdragen aan onder andere huisartsen en psychologen. Toch zorgen onterechte diagnoses nog voor veel onnodig leed bij hoogbegaafden.

Problemen van hoogbegaafde volwassenen die kunnen leiden tot een doorverwijzing naar de GGZ

“Anderen zeggen dat ik te gevoelig en te serieus ben.”

“Op mijn werk krijg ik terug dat ik niet kan samenwerken met collega’s omdat ik zo ongeduldig ben.”

“Mijn partner zegt dat ik niet genoeg tijd in het gezin steek omdat ik zo bezeten ben van mijn werk en hobby’s. Ben ik manisch-depressief?”

Zomaar wat uitspraken van hoogintelligente mensen die niet begrepen kunnen worden zonder de context en omgeving van de desbetreffende persoon. Hoewel er wel degelijk hoogbegaafde mensen zijn met AD(H)D, autisme of een slaapstoornis, zijn er ook veel intelligente mensen die tegen problemen aanlopen die vooral voortkomen uit hun complexiteit van denken, intensiteit van voelen en hun creatieve denkvermogen. De vraag is of zij dan gebaat zijn bij een diagnose of dat zij uiteindelijk vooral geholpen zijn met erkenning van wie ze zijn, begrip over zichzelf en goede begeleiding om te leren hoe zij in verbinding met zichzelf en met anderen hun leven kunnen leiden als hoogbegaafd persoon met deze unieke eigenschappen.

Welke kenmerken van hoogbegaafden kunnen tot een misdiagnose leiden?

De volgende kenmerken van hoogbegaafden kunnen ervoor zorgen dat onterecht wordt gedacht aan een stoornis:

• Intensiteit/gevoeligheid: Intensiteit is één van de belangrijkste en opvallendste kenmerken. Dankzij de psychiater Dabrowski kunnen we deze intensiteit beter begrijpen. Zijn volgelingen ontdekten dat kinderen en volwassenen met een hoog IQ waarschijnlijk over meer aangeboren krachten beschikken die ervoor zorgen dat er overprikkelbaarheid ontstaat. Dit kan tot een misdiagnose leiden: een verhoogde psychomotorische gevoeligheid leidt dan bijvoorbeeld gemakkelijk tot de misdiagnose ADHD.
• Relaties met gelijkgestemden: Voor hoogbegaafden kan het vinden van gelijkgestemden moeilijk zijn. Ze ervaren gevoelens van vervreemding en afwijzing door hun diepgang en complexiteit in denken en doordat zij merken dat hun interesses niet door anderen worden gedeeld. Dit begint vaak al op de basisschool. Volwassen hoogbegaafden kunnen het moeilijk hebben met het bezoeken van feestjes, de opbouw van fijne vriendschappen en soms ook met het vinden van een geschikte partner.
• Asynchrone ontwikkeling: Hoe hoger de intelligentie van een kind, hoe groter de kans dat zijn of haar ontwikkeling op verschillende gebieden niet synchroon loopt. Hij kan bijvoorbeeld cognitief zijn leeftijdsgenoten jaren voor zijn, maar emotioneel of lichamelijk op dezelfde leeftijd zitten. Een hoogbegaafd kind is zich vaak sterk bewust van deze asynchroniteit in zichzelf. In combinatie met intensiteit en perfectionisme kan zo’n kind daar veel frustratie over hebben en kan dit zelfs leiden tot neerslachtige gevoelens: ‘Ik kan niets goed doen’.
• Interessepatronen: Sommige hoogbegaafden hebben zo’n breed interessepatroon dat dit verstrooid en onsamenhangend kan overkomen. Ze maken taken niet altijd af omdat iets nieuws hun aandacht al weer heeft getrokken. Zij behoren tot de zogenaamde ‘multipotentialite’, mensen zeer veel mogelijkheden op verschillende gebieden. Voor hen kan het lastig zijn te kiezen en op één onderwerp te focussen, waardoor zij sneller dan gemiddeld van studie, afstudeeronderwerp of baan kunnen wisselen.
• Creativiteit: Inherent aan creatief zijn is non-conformisme, tegen de stroom in gaan. Dit kan ervoor zorgen dat anderen zich ongemakkelijk voelen. Ook kan het als ‘gek’,  ‘ongehoorzaam’ of ‘probleem veroorzakend’ worden benoemd.
• Idealisme: als je hoogintelligent bent, kun je je vaak goed voorstellen hoe dingen zouden moeten zijn. Ze hebben vaak hoge standaarden aangaande vriendschappen, het milieu, eten, morele kwesties … Vanuit hun gevoeligheid kunnen zij diep teleurgesteld raken als ze merken dat hun idealen niet worden gedeeld. Als volwassenen dit kind niet goed begrijpen en begeleiden omtrent zijn sterke rechtvaardigheidsgevoel, kunnen depressieve gevoelens of cynisme het resultaat zijn. Met als gevolg dat dit geduid wordt als een depressie of een antisociale stoornis.

Bronnen:

Webb, James T. (2012). Misdiagnose van hoogbegaafden. Handreikingen voor passende hulp. Koninklijke Van Gorcum, Assen.

Verder lezen?

Wat houdt hoogbegaafdheid bij volwassenen in?
In dit artikel komen vragen aan bod die vaak in onze praktijk zijn gesteld. Door volwassenen die willen weten of ze hoogbegaafd zijn en hoe ze dat dan kunnen weten. Maar ook door hun partners, vriendinnen en werkgevers.

Overprikkelbaarheden
Welke overpikkelbaarheden onderscheidt Dabrowski en hoe herken je deze bij jezelf?

Theorie van Positieve Desintegratie van Dabrowski
Hoogbegaafden hebben een groot potentieel om diepgaand te groeien en te ontwikkelen in hun persoonlijkheid.

Hulp nodig?

Coaching
Dotado biedt (jong)volwassenen een veilige omgeving met veel begrip en kennis van wat het betekent om hoogbegaafd en/of  hooggevoelig te zijn.

Onderzoek
Wanneer ben je hoogbegaafd? Onderzoek is zicht krijgen op dat puzzelstukje dat ontbreekt, waardoor je jezelf en je eigen levensloop beter kunt begrijpen. Daarbij is ook oog voor jouw specifieke overprikkelbaarheden en overlap met kenmerken van stoornissen.