Wat is een opvoedopstelling precies?
De opvoedopstelling vindt haar oorsprong in het systemisch werk en familieopstellingen zoals dat door Bert Hellinger bekend is geworden. Bij een familieopstelling brengt iemand een vraag in die (mogelijk) betrekking heeft op zijn familiesysteem. Vervolgens nemen zogenaamde representanten een plek in in de ruimte, ook wel ‘het veld’ genoemd. De representanten zijn mensen die staan voor iemand die onderdeel uitmaakt van het familiesysteem of voor een thema dat speelt in het familiesysteem. Representanten kunnen op verschillende manieren ‘gekozen’ worden, bijvoorbeeld door de vraagsteller zelf of door de opsteller(s). Het bijzondere dat zich vervolgens voordoet, is dit: de personen in het veld (de representanten) ervaren bepaalde gevoelens, voelen bijvoorbeeld een sensatie of impuls in hun lichaam of krijgen een gedachte, merken dat ze aangetrokken worden tot of juist afstand willen houden van een andere representant. In de praktijk blijkt dat deze ervaringen van de representanten overeenkomen met de ervaringen van de personen die zij representeren. Dit wordt wel het ‘wetende veld’ genoemd. De representanten hebben de personen die zij representeren echter nooit ontmoet, weten niets van ze en soms weten de representanten niet eens wie of wat ze representeren.
De opvoedopstelling maakt gebruik van dezelfde principes / dynamieken van het systemisch werken en familieopstellingen:
- Iedereen op de juiste plek
- Iedereen hoort erbij
- Iedereen draagt zijn eigen last
- Bij biologische ouder / kind relatie: ouders geven (oneindig) aan hun kinderen, kinderen ontvangen (oneindig) van hun ouders
- Bij alle andere relaties: balans in geven en nemen
Wat is het verschil met een familieopstelling?
Bij een opvoedopstelling is in principe alleen een van beide ouders nodig / aanwezig. Andere personen en eventuele thema’s uit het familiesysteem van de ouder krijgen een plek in de vorm van zogenaamde vloerankers of vloertegels. De ouder geeft deze tegels een plek, soms samen met de opsteller(s). Er zijn dus geen andere representanten. Soms kan een opsteller als representant van een persoon of thema fungeren.
We werken in een opvoedopstelling met één van jullie als ouders en vanuit het (opvoed)vraagstuk en de perceptie van die ouder. De beleving van de ouder staat centraal, niet de waarheidsbevinding.
Hoe verloopt een opvoedopstelling?
We beginnen met een kort gesprek over mogelijk relevante systemische informatie uit jouw achtergrond. Je kunt bijvoorbeeld denken aan miskramen, doodgeboren kinderen en abortus, ‘zwarte schapen’ in de familie, (seksueel) misbruik, (oorlogs)trauma’s en sterke invloeden van cultuur of religie.
Vervolgens ga je als ouder je vraagstuk ruimtelijk opstellen met behulp van vloertegels. Vanuit je eigen tegel kom je midden in het vraagstuk te staan. We nemen de tijd om te ervaren wat er gebeurt in jezelf en we geven daar aandacht aan en ruimte voor vanuit de gedachte dat alles er mag zijn. Het kan zijn dat er beweging ontstaat (impuls). Vaak levert zo’n opstelling een verheldering van bepaald gedrag en / of nodigt het uit om in beweging te komen. De opsteller(s) begeleidt / begeleiden dit proces en zorgen voor een veilige en liefdevolle omgeving.
Tenslotte nemen we nog even de tijd om een en ander te laten bezinken en kun je kort nog iets delen over hoe je het ervaren hebt.
Wat gebeurt er nà de opvoedopstelling?
Dat is van tevoren niet te zeggen. Wat we vaak aanraden is om de opvoedopstelling even te laten bezinken en er een aantal dagen bewust niet over te spreken of het met je verstand proberen te begrijpen / verklaren. Laat de opvoedopstelling zijn werk (onder de oppervlakte) doen. Het kan zijn dat je zelf geraakt wordt, dat er iets duidelijk wordt, of juist dat er een soort (tijdelijke) verwarring ontstaat. Het kan ook zijn dat er ergens anders in je familiesysteem beweging ontstaat. Het kan ook zijn dat het lijkt alsof er helemaal niets gebeurt (aan de oppervlakte). Soms komt er iets naar boven tijdens een opvoedopstelling waar je eerder nog geen zicht op had en wil je daar verder naar kijken. Het belangrijkste is om dicht bij je eigen verlangen te blijven en te kijken welke beweging bij jou zelf ontstaat. Vraag hulp / steun als je merkt dat je die nodig hebt! Zie de opvoedopstelling als een stap in groter geheel, de reis die je maakt met jezelf en je kind. Zie ook hieronder ‘Wanneer kun je beter GEEN opvoedopstelling doen’.
In welke situatie is een opvoedopstelling geschikt om te doen?
De opvoedopstelling is met name geschikt als je een vraag hebt over jezelf in relatie tot (terugkerend) opvallend gedrag en emoties van je kind. Je gedraagt je anders dan je zou willen in reactie op het gedrag van je kind, je hebt alle opvoedtips al geprobeerd en toch verandert er (bijna) niets. Je wens is dat je je zelf anders gaat voelen en gedragen. Mogelijk is er dan iets aan de hand op een diepere laag. In een opstelling kijken we naar die (systemische) onderlaag. Daar kan een kind gebonden of verstrikt zijn geraakt in het grotere geheel van het familiesysteem. Een belangrijk uitgangspunt hierbij is dat ouders en kinderen in de basis altijd in liefde verbonden zijn, wat er ook is gebeurd. Een opvoedopstelling kan helderheid brengen over jouw plek als ouder, ten opzichte van je kind en soms ook ten opzichte van andere familieleden of je partner. De opvoedopstelling kan ook een uitnodigen tot een helende beweging: mogelijk wil je een andere plek innemen dan je nu doet.
Wanneer kun je beter GEEN opvoedopstelling doen?
Een opvoedopstelling laat dieperliggende zaken zien. Dat kan (emotioneel) confronterend zijn. Daarom is het belangrijk dat er voldoende ruimte / veerkracht bij jezelf is en dat beschikt over (psychologische) hulp en ondersteuning als dat nodig is. Als je je persoonlijk, als ouderpaar of gezin in een (ernstige) crisissituatie bevindt, is het belangrijk om goed af te wegen of een opvoedopstelling (op dit moment) geschikt is voor jou / jullie.
Als je alleen op zoek bent naar praktische opvoedingstips of een lijstje met handvatten hoe je het beste om kan gaan met kind, dan is de opvoedopstelling mogelijk minder geschikt. Bij een opvoedopstelling ga je juist kijken naar de dieperliggende oorzaken van ‘verstorend’ gedrag en patronen. Dit vraagt een andere manier van kijken / voelen.
Meer lezen over systemisch werk?
Deze boeken geven meer informatie over de systemische kijk op opvoeding en de werking van familiesystemen:
- Kind en familielot (Ingrid Dykstra)
- Familieopstellingen met kinderen en jongeren (Ingrid Dykstra)
- Jij hoort bij ons! (Marianne Franke-Griksch)
- Moeiteloos opvoeden (Marianne Langemeijer)
- Mag de liefde stromen in kind, gezin & klas? (Maries Ligtvoet)